Frida is het enige voorbeeld in de kunstgeschiedenis van iemand die haar hart en borst openscheurt om de biologische waarheid te vertellen over datgene wat zij in beide voelt. Diego Rivera, 1943.
Diego is een rebel …. een revolutionair …. ik stel me voor dat de wereld waarin hij graag zou willen leven een groot feest zou zijn waaraan ieder en elk wezen deel zou nemen; van de mens tot de stenen, de zonnen en de schaduwen: allen feestgangers met hun eigen schoonheid en scheppende kracht. Een ‘fiesta’ van vorm, kleur, beweging, muziek, intelligentie, kennis, emotie. Een wereldfeest, intelligent en amoureus over de gehele aard. Frida Kahlo, 1949.
Frida Kahlo & Diego Rivera: A Love Revolution
Terwijl de musea in Nederland nog gesloten zijn, besluit het Cobra Museum in Amstelveen hun langverwachte tentoonstelling toch in te richten. Vandaag, woensdag 26 mei 2021, heb ik de persopening bijgewoond. In groepen waren we uitgenodigd om een uurtje rond te dwalen. En wat een schitterende expositie is het geworden. Het uurtje kijken werd al snel de rest van de middag genieten! #kunstmaaktgelukkig
Voor mij was het de derde keer dat ik werk van Frida & Diego op Europese bodem in real life zie. Na Musée de l’Orangérie in Parijs (2013) en het Victoria & Albert Museum in Londen (2018) nu in mijn eigen land: tot eind september in Amstelveen en vanaf 8 oktober Viva la Frida (uit de Dolores Olmedo collectie) in het Drents Museum in Assen. Over de expositie in Assen zal ik t.z.t. een aparte review schrijven. Nu de focus op Amstelveen.
ruim 150 werken uit de Jacques en Natasha Gelman collectie, aangevuld met talrijke foto’s en traditionele Mexicaanse kleding.
In Parijs was het in 2013 ‘normaal’ om minstens 3 uur te wachten om Musée de l’Orangérie binnen te gaan voor de Frida Kahlo expositie. In dat soort situaties ben ik altijd erg blij met mijn perskaart die zorgt voor een vlotte doorstroming. In Londen had het Victoria & Albert Museum in 2018 de laatste weken een 24-uurs openstelling in het leven geroepen en nog konden ze de overweldigende belangstelling niet aan. Zelf koos ik tijdens mijn verblijf in London ook een keer voor 03.00 uur om de magie van een nachtelijk museumbezoek te ervaren.
Frida Kahlo is HOT, gaan wij dit soort situaties ook in Nederland beleven? Het Cobra Museum heeft zich in ieder geval goed voorbereid. Zodra de musea groen licht hebben en de deuren weer opengaan voor publiek is de Frida & Diego tentoonstelling 7 dagen in de week van 10.00 tot 22.00 uur te bezichtigen. Wel dien je vooraf een ticket met een tijdslot aan te schaffen, wat ik persoonlijk alleen maar prettig vind: zo ben je verzekerd dat je in alle rust kunt genieten van de schitterende werken.
De tentoonstelling bevindt zich op de eerste verdieping (er is een lift) en is zeer ruim opgezet. Zonder enige twijfel: a must see, mis het niet.
De tentoonstelling in Amstelveen is onderverdeeld in verschillende thema’s. Wanneer je via de trap naar boven gaat en de Love Revolution deur opent, krijg je eerst een korte introductie op de expositie. Vervolgens maak je kennis met de verzamelaars: Jacques en Natasha Gelman. Door een boog wordt je aandacht al getrokken naar een (replica) van een muurschildering en stap je de wereld van de Mexicaanse Revolutie en het muralisme binnen. Nog geen Frida & Diego, allemaal andere kunstenaars waarvan María Izquierdo (1902-1955) direct mijn aandacht trok. Daarover meer in mijn Salonlezingen Frida Kahlo in Context (klik hier voor meer informatie).
Hoewel het werk van Frida & Diego de kern van de Gelman collectie vormt – en daarmee ook het hart van de tentoonstelling – vind ik het een enorme verrijking dat de eerste zalen gewijd zijn aan andere Mexicaanse kunstenaars zodat het geheel in het juiste perspectief geplaatst kan worden. De Mexicaanse cultuur, die soms zo ver weg staat van onze Nederlandse (en westerse) opvattingen, is belangrijk om te kennen zodat de getoonde kunstwerken op waarde geschat kunnen worden. Het laatste wat je moet willen, is blijven hangen in aannames en suggesties die ontstaan zijn in de laatste decennia van de twintigste eeuw.
Hieronder volgen enkele zaalteksten, foto’s van de tentoonstelling en een tweetal video’s. De eerste wordt getoond in de tentoonstelling, de tweede is een uitzending van RTVA Lokale Omroep Amstelveen waarin ik ook aan het woord ben.
Frida Kahlo, Zelfportret als Tehuana (Diego in mijn gedachten), 1943
Dit zelfportret is een van de meest beroemde in een reeks van tachtig zelfportretten in Frida Kahlo’s oeuvre. De hoofdtooi is een klassieke dracht voor vrouwen tijdens huwelijken of andere officiële gelegenheden in de Istmus, het smalste deel van Mexico tussen de Stille Oceaan en de Golf van Mexico in de staat Oaxaca. Kahlo droeg vaak de traditionele klederdracht van vrouwen uit Tehuantepec, waar een matriarchale maatschappij bestaat. Vrouwen leiden de economie – hun vermogen hangt in de vorm van gouden kettingen om hun halzen – en er bestaat een traditie waar sommige mannen van jongs af aan worden opgevoed als vrouw. Deze uitzonderlijke maatschappelijke structuur kreeg tijdens Kahlo’s leven al veel aandacht van wetenschappers, schrijvers en intellectuelen. Haar verbondenheid met Diego Rivera is duidelijk door zijn portret op haar voorhoofd. Een netwerk van wortels verbindt haar (én hem) met de Mexicaanse aarde.
Zaaltekst Cobramuseum
In het panorama van de gehele Mexicaanse schilderkunst van kwaliteit uit de laatste twintig jaar, schitteren de schilderijen van Frida Kahlo Calderón als heldere, harde en kostbare diamanten in het hart van een prachtig juweel. Diego Rivera, 1943
Ik geloof niet in een perfecte wereld. Maar om een betere wereld te scheppen, biedt de communistische theorie de enige mogelijkheid. Diego en ik zijn communisten. Frida Kahlo, 1950
De calla lelie is een sensuele bloem.
Overal in Mexico, op markten en op straat, tref je verkopers van calla lelies aan. Het is een terugkerend thema in Rivera’s werk en vaak een detail in zijn grote muurschilderingen.
Frida Kahlo, Zelfportret met aapjes, 1943
In 1943 werd Kahlo docent aan de kunstacademie La Esmeralda in Mexico City en kreeg zij vier trouwe leerlingen, ‘Los Fridos’ genaamd, die vaak bij haar thuis les kregen. Sommigen interpreteren de vier aapjes als haar vier geliefde leerlingen. Twee aapjes wijzen naar het Azteekse teken voor aardbeving of beweging (ollin) geborduurd op haar huipil, een traditioneel hesje.
Een jaar eerder, in 1942, kreeg zij officiële erkenning als kunstenaar toen zij door de regering werd uitgenodigd om met 25 kunstenaars zitting te nemen in het Seminarie van de Mexicaanse Cultuur, dat de promotie van Mexicaanse kunst en cultuur door middel van tentoonstellingen, publicaties en symposia voorstond.
Frida Kahlo, Zelfportret met gevlochten staart, 1941
Dit zelfportret toont Frida Kahlo halfnaakt met een vlecht in de vorm van een liefdesknoop, het symbool van de eeuwige liefde en tijd. Op 6 november 1939 scheidden Diego Rivera en Kahlo. Zij knipte daarna haar lange haar af en portretteerde zichzelf kortgeknipt in een mannenpak. Dit zelfportret, gemaakt na hun tweede huwelijk op 8 december 1940, toont het afgeknipte haar gevlochten met touw of textieldraden op haar hoofd, de terugkeer naar een vrouwelijk uiterlijk. De thema’s als Mexicaanse identiteit (de ketting met precolumbiaanse kunstvoorwerpen) en planten, stengels en wortels die haar verbinden met de Mexicaanse grond, zijn hierin terug te vinden.
Traditionele klederdrachten van Mexico
De collectie van 25 jurken in deze tentoonstelling is begonnen als een kleine aanvulling op de schilderijen in de Vergel Foundation om de historische kleding en accessoires die Frida Kahlo droeg te illustreren. Onze uitgebreide selectie traditionele Mexicaanse vintage jurken werd geïnspireerd door de grote populariteit van de Frida Kahlo garderobetentoonstelling in het Victoria and Albert Museum in Londen in 2018. Aanvankelijk werden we geïnspireerd door de impact van een rijkelijk geborduurde zwarte jurk met rode bloemdetails, die de vrouw van de Mexicaanse ambassadeur in Denemarken uitleende aan het Arken Museum in Kopenhagen voor een tentoonstelling in 2014. We bezochten om te beginnen vintage kledingwinkels in Mexico City en Oaxaca. Tot de curator van de V&A tentoonstelling, Circe Henestrosa, ons adviseerde dat we de selectie enorm konden verbeteren door contact op te nemen met haar tante, Doña Cibeles Henestrosa. Zij was getrouwd met Don Andres Henestrosa, een bekend auteur en filosoof en tevens een van de bestuursleden van het Centro Cultural, waar mijn echtgenoot, Robert Littman, president van de Vergel Foundation, toen directeur was. Doña Cibeles, die van een respectabele leeftijd was, opende een enorme schat aan outfits door eerst zelf door haar kledingkast te gaan en dit ook vroeg aan haar vriendinnen. Dit is nu de belangrijkste bron van deze fijn gemaakte, prachtig gedetailleerde en zeer authentieke kleding, samen met de meer cotidiana (dagelijkse) kleding die wij op markten en in tweedehands kledingwinkels hebben gevonden. Het is bekend dat Kahlo zelf met de hulp van haar moeder, een bekwame naaister, veel van haar rokken heeft gemaakt of aangepast, waarbij ze ruches aan de zoom aangebracht of ze helemaal opnieuw heeft ontworpen, zodat de lengte Kahlo’s beenbeugels verborg.
Sully Bonnelly
Conservator Kleding, The Vergel Foundation
Frida Kahlo in beeld
Deze film (zonder geluid) is ook te zien op de tentoonstelling in het Cobramuseum.
Mexicaanse kunstenaars en een liefdesrevolutie in het Cobra Museum
opname 26 mei 2021 door Lokale Omroep Amstelveen
En vanaf 5 juni tot 3 oktober 2021 zijn de deuren open voor publiek.
© 2021 Karin Haanappel
www.karinhaanappel.nl
Dit artikel is geschreven na de persopening op woensdag 26 mei 2021
